3 May, 2024 - 11:45
СВОБОДНАЯ ПРЕССА - СВОБОДНАЯ СТРАНА
702
СВОБОДНАЯ ПРЕССА - СВОБОДНАЯ СТРАНА
Во Всемирный день свободы прессы Правовой медиа-центр выражает серьезную обеспокоенность сложившейся ситуацией в медиа-сфере Казахстана. Мы призываем все заинтересованные стороны обратить внимание на участившиеся случаи преследования журналистов, а также законопроект о масс-медиа, который содержит в себе крайне мало прогрессивных норм.
Несмотря на заявленный президентом курс на защиту свободы слова и поддержку медиа, с начала года не прекращаются судебные процессы над журналистами, инициированные представителями государственных органов и правоохранительных структур. При этом они имеют признаки намеренного и длительного преследования.
Приведем несколько показательных примеров. В прошлом году начальник полиции Шымкента обвинил журналистку Марину Низовкину в клевете. Первый суд оправдал ее, но вторая инстанция признала виновной и наложила штраф в размере 180 МРП (620 тыс тенге тенге). Недавно на Низовкину снова составили административный протокол по клевете. Мы видим в этом признаки намеренного стратегического преследования с целью запугать журналистку или парализовать ее деятельность.
Министерство информации и культуры стало инициатором судебного иска по клевете против журналиста Асхата Ниязова. «Правонарушение», которое совершил Ниязов – репост публикации Pro Tenge в поддержку «Радио Азаттык» об отказе в аккредитации. Недавно дело было прекращено за отсутствием в его действиях состава правонарушения. Тем не менее, подобная практика вызывает тревогу и сомнения в профессионализме сотрудников Министерства информации, которые инициируют подобные дела.
Несколько месяцев длился судебный процесс по отказу в аккредитации МИДа журналистам «Радио Азаттык». Иностранное медиа боролось за свое законное право получать и распространять информацию, и в итоге стороны пришли к мировому соглашению. Несмотря на это мы считаем, что с принятием нового закона о масс-медиа угроза злоупотребления процедурой отказа в аккредитации может серьезно повлиять на ситуацию со свободой слова в Казахстане.
Больше месяца находится в ИВС журналист Данияр Адилбеков, которого обвиняли в «заведомо ложном доносе», позже изменили статью на «распространение ложной информации», а теперь вернули первоначальное обвинение. Несмотря на серьезное обвинение, журналист не представляет угрозу обществу. Поэтому мы считаем, что держать его в ИВС - чрезмерная и непропорциональная мера, неприемлемая в демократическом обществе и способная усилить страх среди журналистов.
Продолжается судебный процесс над журналистом Думаном Мухаметкаримом. Его обвиняют в финансировании экстремизма и участии в запрещенной организации. Процесс проходит в закрытом формате, что вызывает множество вопросов и не дает возможности составить картину происходящего.
В апреле Джамилю Маричеву, основательницу канала protenge остановили сотрудники полиции во время пробежки и доставили в управление Бостандыкского района. Представители власти пояснили, что причиной стала публикация ProTenge в поддержку издания Азаттык. Маричеву обвиняют в распространении ложной информации. Пост стал предметом досудебного расследования, и дело передали в административный суд.
С конца прошлого года ряд казахстанских онлайн медиа подверглись кибератакам. Среди них - Kursiv.Media, ProTenge, Inbusiness.kz, КазТАГ, Nege.kz, Lsm.kz, Telegram-канал Shishkin_like. По мнению сотрудников медиа, атаки носят политический характер и нарушают право на доступ к информации.
Все эти случаи указывают на стремление государственных органов заставить замолчать журналистов, помешать их профессиональной деятельности и лишить общество получать важную и объективную информацию. В своих публикациях журналисты поднимали вопросы коррупции госслужащих, недобросовестного исполнения должностных полномочий, что может расцениваться исключительно как критика. Но государственные органы, используя административный ресурс, ищут в этом нарушения законов. И мы расцениваем это как противозаконное лишение их права на свободу слова и информации.
Необходимо отметить и законопроект о масс-медиа, который сейчас находится на рассмотрении в сенате. Помимо пары прогрессивных норм о сроке исковой давности и исключении пресс-карты, документ не содержит в себе принципиально новых пунктов. Он является контролирующе-регулирующим законом, призванным следить за медиа, но никак не отвечать за их безопасность, защищать их профессиональные права и обеспечивать защиту свободы слова. К сожалению, текст законопроекта не соответствует международным стандартам в области свободы слова и направлен на усиление цензуры.
Напомним, что Казахстан подписал ряд важных международных документов, направленных на развитие свободы слова и защиту прав человека, вступил в ОБСЕ, ООН и другие организации. Это означает, что мы добровольно решили претворять в жизнь демократические реформы и всячески их поддерживать. Но на практике мы видим неуклонное движение назад, с задержаниями журналистами, судебными исками и прочими атрибутами авторитарного государства. Это - нарушение международных обязательств Казахстана.
В заключении отметим, что в рейтинге «Репортеры без границ» Казахстан ухудшил положение за последний год, переместившись с 134 на 142 место из 180, в «Индексе свободы прессы» получил оценку «несвободная страна».
На основании вышеперечисленного мы призываем:
- власти Казахстана - прекратить преследования журналистов и демократизировать законопроект о масс-медиа,
- журналистское сообщество - объединяться для защиты собственных профессиональных прав и отстаивать их,
- гражданское общество – поддерживать усилия по защите медиа, чтобы не допустить репрессий и отката назад в области защиты свободы слова и получения информации.
ЕРКІН БАСПАСӨЗ – ЕРКІН ЕЛ
Бүгін – Дүниежүзілік баспасөз еркіндігі күні. Құқықтық медиа орталығы Қазақстанның медиа саласындағы жағдайға аса алаңдаушылық білдіреді. Біз барлық мүдделі тараптарды жиілеп кеткен журналистерді қудалау фактілеріне, сондай-ақ кезекті бақылау құжатына айналатын Масс-медиа туралы заң жобасына назар аударуға шақырамыз.
Президенттің сөз бостандығын қорғау және медианы қолдау саясатына қарамастан, жыл басталғалы мемлекеттік органдар мен құқық қорғау құрылымдары өкілдерінің бастамасымен журналистерге қатысты сот процестері тыйылмай тұр. Оның үстіне олар қасақана және ұзаққа созылған қудалау сипатына ие.
Бірнеше мысал келтірейік. Өткен жылы Шымкент полициясының басшысы журналист Марина Низовкинаны жала жапты деп айыптады. Бірінші сот оны ақтап, екінші сот оны кінәлі деп тауып, 180 АЕК (620 мың теңге) айыппұл салды. Жуырда Низовкинаның үстінен бағы бір талап арыз түсті. Бұл жерде біз журналисті қорқыту немесе оның қызметіне кедергі келтіру мақсатында қасақана стратегиялық қудалаудың белгілерін көреміз.
Ақпарат және мәдениет министрлігі журналист Асхат Ниязовтың үстінен жала жабу бойынша іс қозғатты. Ниязов жасаған «қылмыс» Pro Tenge телеграм арнасының Азаттық радиосын қолдауға арналған (СІМ тарапынан аккредитациядан бас тарту туралы) постын бөлісуі еді. Жақында оның әрекетінде қылмыс құрамының болмауына байланысты іс қысқартылды. Дегенмен, бұл тәжірибе мұндай істерге мұрындық болған Ақпарат министрлігі қызметкерлерінің кәсібилігіне алаңдаушылық пен күмән тудырады.
Сыртқы істер министрлігінің «Азаттық» радиосы журналистерін аккредиттеуден бас тартуына қатысты сот процесі бірнеше айға жалғасты. Шетелдік медиа ақпарат алу мен таратуға заңды құқығы үшін күресіп, тараптар бітімгершілік келісімге келді. Масс-медиа туралы жаңа заңның қабылдануы аккредиттеуден бас тарту нормасы теріс пайдаланылып, Қазақстандағы сөз бостандығына елеулі кері әсер етуі мүмкін деп есептейміз.
Журналист Данияр Әділбеков «көрінеу жалған ақпарат жеткізу» деген айып тағылып, бір айдан астам уақыт бойы уақытша ұстау изоляторында отыр. Кейін ол бапты «жалған ақпарат тарату» бабымен алмастырған еді, қазіргі күні бастапқы бапқа қайта өзгертті. Ауыр айып тағылғанымен, журналист қоғамға қауіп төндірмейді. Сондықтан оны уақытша ұстау изоляторында ұстау демократиялық қоғамда қабылданбайтын және журналистер үрейін арттыратын шамадан тыс және пропорционалды емес шара деп есептейміз.
Журналист Думан Мұхаметкәрімге қатысты сот процесі жалғасып жатыр. Оған экстремизмді қаржыландырды және тыйым салынған ұйымға қатысы бар деген айып тағылды. Процесс жабық форматта өтіп жүр, бұл көптеген сұрақ туғызады және не болып жатқанын бағамдауға мүмкіндік берер емес.
Сәуір айында ProTenge арнасының негізін қалаушы Жәмиля Маричеваны жүгіріп жүрген жерінен полицейлер тоқтатып, Бостандық аудандық басқармасына жеткізген. Билік өкілдері мұның себебін ProTenge басылымының Азаттық басылымын қолдау мақсатында жазған жазбасымен байланысты деп түсіндірді. Маричеваға жалған ақпарат таратта деген айып тағылып отыр. Жазба сотқа дейінгі тергеп-тексерудің нысанасына айналып, іс әкімшілік сотқа жіберілді.
Өткен жылдың соңынан бері бірқатар қазақстандық желілік медиа кибершабуылға ұшырады. Олардың қатарында Kursiv.Media, ProTenge, Inbusiness.kz, KazTAG, Nege.kz, Lsm.kz, Shishkin_like Telegram арнасы бар. Медиа қызметкерлерінің айтуынша, шабуылдар саяси сипатта және ақпаратқа қол жеткізу құқығын бұзады.
Осы жағдайлардың барлығы мемлекеттік органдардың журналистердің аузын жабуға, олардың кәсіби қызметіне араласуға және қоғамды маңызды және объективті ақпарат алудан айыруға ұмтылысын көрсетеді. Журналистер өз материалдарында мемлекеттік қызметкерлердің сыбайлас жемқорлық пен қызметтік міндетін адал атқару мәселелерін көтереді, мұны тек сын ретінде қарастыруға болады. Бірақ мемлекеттік органдар әкімшілік ресурстарды пайдалана отырып, осындай материалдардан заң бұзушылықтарды іздейді. Біз мұны олардың сөз және ақпарат бостандығы құқығынан заңсыз айыру деп есептейміз.
Қазіргі таңда Сенатта қаралып жатқан масс-медиа туралы заң жобасын да атап өткен жөн. Журналист жазған материалдың ескiру мерзiмi және баспасөз картасын алып тастау туралы бiрнеше прогрессивті өзгерістен басқа құжатта ешқандай жаңа баптар жоқ. Бұл медианы бақылауға арналған, бірақ олардың қауіпсіздігіне, кәсіби құқықтарын мен сөз бостандығын қорғауға қандай да бір жолмен жауапты емес, бақылаушы және қауіп төндіретін заң. Өкінішке қарай, заң жобасының мәтіні сөз бостандығы саласы бойынша халықаралық стандарттарға сай емес және цензураны күшейтуге бағытталған.
Еске салайық, Қазақстан сөз бостандығын дамытуға және адам құқықтарын қорғауға бағытталған бірқатар маңызды халықаралық құжаттарға қол қойған, ЕҚЫҰ, БҰҰ және басқа да халықаралық ұйымдардың мүшесі. Бұл демократиялық реформаларды өз еркімізбен жүзеге асырып, оны жан-жақты қолдауға бел байлағанымызды білдіреді. Бірақ іс жүзінде біз журналистердің тұтқындалуы, сот процестері және авторитарлық мемлекеттің басқа да атрибуттары бар тұрақты кері қозғалысты байқаймыз. Бұл – Қазақстанның халықаралық міндеттемелерді бұзуы.
Қорытындылай келе айтарымыз, «Шекарасыз тілшілер» рейтингінде Қазақстан соңғы жылы 180 мемлекет ішінде 134-орыннан 142-орынға жылжып, жағдайын нашарлатты, «Баспасөз еркіндігі индексінде» «еркін емес ел» көрсеткішіне ие болды.
Жоғарыда айтылғандар негізінде:
- Қазақстан билігін журналистерді қудалауды тоқтатып, масс-медиа туралы заң жобасын демократияландыруға;
- журналистік қоғамдастықты өздерінің кәсіби құқықтарын қорғау және оларды сақтау үшін бірігуге;
- азаматтық қоғамды сөз бостандығын қорғау және ақпарат алу саласында репрессиялар мен кері кетудің алдын алу үшін медианы қорғау бойынша күш-жігерін қолдауға шақырамыз.
FREE PRESS - FREE COUNTRY
On the World Press Freedom Day, the Legal Media Center expresses serious concern about the current situation in Kazakhstan's media sphere. We call on all interested parties to pay attention to the increasing cases of harassment of journalists, as well as the draft law on mass media, which contains very few progressive norms.
Despite the President's stated policy of protecting freedom of speech and supporting the media, since the beginning of the year, trials against journalists initiated by representatives of government agencies and law enforcement structures have not ceased. At the same time, they have signs of deliberate and prolonged persecution.
Here are some illustrative examples. Last year, the Shymkent police chief accused journalist Marina Nizovkina of libel. The first court acquitted her, but the second instance found her guilty and imposed a fine of 180 MRP (620,000 tenge). Recently, Nizovkina has again been subjected to an administrative protocol for libel. We see signs of deliberate strategic harassment to intimidate the journalist or paralyze her activities.
The Ministry of Information and Culture initiated a libel lawsuit against journalist Askhat Niyazov. "The "offense" that Niyazov committed was a repost of Pro Tenge's publication in support of Radio Azattyk's denial of accreditation. The case was recently dismissed for lack of corpus delicti in his actions. Nevertheless, this practice is alarming and raises doubts about the professionalism of the employees of the Ministry of Information who initiate such cases.
The trial over the denial of accreditation of Radio Azattyk journalists by the Ministry of Foreign Affairs lasted several months. The foreign media fought for their legal right to receive and disseminate information, and eventually the parties came to an amicable agreement. Nevertheless, we believe that with the adoption of the new law on mass media, the threat of abuse of the accreditation denial procedure may seriously affect the situation with freedom of speech in Kazakhstan.
Journalist Daniyar Adilbekov, who was accused of "knowingly false denunciation", later changed the article to "dissemination of false information", and now the original charge has been returned. Despite the serious charge, the journalist does not pose a threat to society. Therefore, we believe that keeping him in the TDF is an excessive and disproportionate measure, unacceptable in a democratic society and likely to increase fear among journalists.
The trial of journalist Duman Mukhametkarim continues. He is accused of financing extremism and participation in a banned organization. The trial is being held in a closed format, which raises many questions and makes it impossible to get a picture of what is happening.
In April, Jamila Maricheva, founder of the protenge channel, was stopped by police while jogging and taken to the Bostandyk district administration. Authorities explained that the reason was the publication of ProTenge in support of the Azattyk edition. Maricheva is accused of spreading false information. The post became the subject of a pre-trial investigation, and the case was transferred to the administrative court.
Since the end of last year, a number of Kazakhstani online media outlets have been subjected to cyberattacks. Among them are Kursiv.Media, ProTenge, Inbusiness.kz, KazTAG, Nege.kz, Lsm.kz, and the Telegram channel Shishkin_like. According to media employees, the attacks are political in nature and violate the right to access to information.
All these cases point to the desire of the state authorities to silence journalists, hinder their professional activities and deprive the public of receiving important and objective information. In their publications journalists raised the issues of corruption of civil servants, unscrupulous performance of official duties, which can be regarded only as criticism. But the state authorities, using administrative resources, are looking for violations of laws. And we regard this as an illegal deprivation of their right to freedom of speech and information.
It is also necessary to note the bill on mass media, which is currently under consideration in the Senate. Apart from a couple of progressive norms on the statute of limitations and the exclusion of press cards, the document does not contain any fundamentally new points. It is a supervisory-regulatory law designed to monitor the media, but in no way responsible for their safety, protect their professional rights and ensure the protection of freedom of speech. Unfortunately, the text of the draft law does not comply with international standards on freedom of speech and is aimed at strengthening censorship.
We recall that Kazakhstan has signed a number of important international documents aimed at developing freedom of speech and protecting human rights, and has joined the OSCE, the United Nations and other organizations. This means that we have voluntarily decided to implement democratic reforms and support them in every possible way. But in practice we see a steady movement backwards, with detentions of journalists, lawsuits and other attributes of an authoritarian state. This is a violation of Kazakhstan's international obligations.
In conclusion, we note that in the "Reporters Without Borders" rating Kazakhstan has worsened its position over the past year, moving from 134 to 142nd place out of 180, and in the "Press Freedom Index" it was rated as an "unfree country".
Based on the above, we call on:
- Kazakhstan's authorities to stop persecuting journalists and democratize the draft law on mass media,
- the journalistic community to unite to protect and defend their professional rights,
- civil society to support efforts to protect the media in order to prevent repression and backsliding in the protection of freedom of expression and information.
